zondag 25 december 2011

Logboek van een onbarmhartig jaar

Het begint rauw, ongepolijst, zoals je dat van een logboek verwacht. Connie Palmen heeft pijn, ook fysiek, na de dood van haar man, Hans van Mierlo. Ze weegt bijna niets meer en voelt zich gemankeerd. Wekenlang blijft ze het liefst in hun gezamenlijke bed, waar ze het dichtst bij hem komt. Ze verlangt naar hem, naar zijn lijf. Als ze zich vervolgens weer op straat vertoont schaamt ze zich voor haar alleen zijn. ‘Ik ben iemand niet.’  

Anderhalve maand na zijn dood begint ze aantekeningen te maken. Om ditmaal haar gevoelens van rouw vast te leggen, om deze niet te vergeten. Aanvankelijk is het nog  niet het begin van een boek, maar een vastklampen aan de taal, om te overleven. ‘Rouw is verliefdheid zonder verlossing. Ik ben panisch zonder hem.’

Ruim een maand later spreekt ze Kristien Hemmerechts, die ook haar man heeft verloren. Connie Palmen uit haar verbazing over het feit dat ze met haar schrijven in een dagboekvorm terecht is gekomen, terwijl dit niet haar genre is. ‘Logboek’ klinkt beter, maar dat was het alleen bij aanvang van haar schrijven over haar verlies. Tegen Hemmerechts zegt ze dat ze het dagboek romanesker wil maken om het op en hoger plan te tillen dan alleen een chronologisch verhaal over een ik –figuur.    

Haar neiging tot filosoferen en analyseren van de herkomst van taal maakt dat dit dagboek het particuliere ontstijgt. Maar toch blijft het een persoonlijk verhaal over rouw. Dit overigens in tegenstelling tot haar boek ‘ I.M.’ dat voornamelijk een liefdesverhaal was. Toen Hans van Mierlo dat boek las, herkende hij er zoveel in, dat het hem met gemengde gevoelens opviel de tweede ‘enige man’ in haar leven te zijn.

Ik heb het boek in kleine stukjes moeten lezen; anders was het teveel. Het geschrevene heeft een grote intensiteit. Het is wonderlijk dat je van het verhaal weet hoe het afloopt en toch tot op het einde geboeid blijft. Dat is de grote verdienste van Connie Palmen. Het logboek wil geen literatuur worden omdat de fictie ontbreekt en het lijden een grote passiviteit in zich draagt, zo zegt ze zelf. ‘In de rouw ontbreekt de meervoudige zin.’ Ik hoop dat ze zich op haar voorgenomen boek over Judas gaat storten, waar ze mee bezig was toen ze werd overvallen door het verraad van de dood.  

zondag 18 december 2011

Eenvoudig gelukkig

Het idee dat je eigen geluk maakbaar is, is de laatste jaren nogal in zwang. Esoterische, maar ook reguliere boekhandels puilen uit van de zelfhulpboeken om je te helpen op het pad naar je geluk. Zelfs als leed je onevenredig veel treft, heb je nog steeds de keuze hoe je daarmee om gaat, is het idee. In deze manier van denken ga je bijvoorbeeld strijdbaar om met ziekte en laat je jezelf geen slachtoffer worden. Begin jaren ´90 is Karin Spaink hier al hevig tegen in verzet gekomen, omdat het vanuit deze opvatting lijkt alsof een zieke zelf schuld heeft aan zijn ziekte of aan het niet beter worden. Zij haalt fel uit tegen wat ze noemt ´de orenmaffia´ (alles zit tussen de oren).   

Toch valt uit een positieve benadering van geluk, of hoe om te gaan met problemen, een hoop te leren. Zeker als dit mooi en makkelijk gepresenteerd wordt. Dat gebeurt in het boek ´Eenvoudig gelukkig´ van Karin Bosveld (2009). Het is een zeer mooi vormgegeven boek, dat uitnodigt tot lezen. Het gaat uit van de principes van mindfulness; alles doen met aandacht. In elk hoofdstuk leer je iets van een bepaald thema, bijvoorbeeld: kiezen, loslaten of accepteren. In elk hoofdstuk staan toepasselijke oefeningen, tips en inspirerende uitspraken van diverse bekende en onbekende mensen.   

Waarmee je moet beginnen om je door een boek te laten coachen, is de tijd ervoor nemen. Elke dag een hoofdstukje van genoemd boek lezen is geen grote opgave. Om er werkelijk mee aan de slag te gaan, is het goed om ook de oefeningen te doen. Je zult je  verbazen over hoeveel je ´moet´  van jezelf en hoeveel ingesleten patronen je hebt. En hoeveel mogelijkheden er zijn om grote, maar ook kleine dingen in het leven anders aan te pakken, die een grote impact kunnen hebben op hoe je in het leven staat. Met de praktische oefeningen kun je jezelf aanleren om balans in je leven te vinden. Bijvoorbeeld tussen actief zijn en ontspannen en tussen alleen zijn of onder de mensen.

Een treffende uitspraak die in dit boek wordt aangehaald is: ´Niemand is zo ijverig bezig steeds weer nieuwe indrukken te vergaren, als hij die niet weet hoe hij de oude moet verwerken´ (Marie von Ebner). Dit boek inspireert en vraagt om gelezen, maar ook herlezen te worden. Het kan je helpen om wat rustiger in het leven te staan.

zondag 4 december 2011

Het laatste oudejaar van de mensheid

Als je dit boek van Niccolò Ammaniti hebt uitgelezen, wordt je totaal overrompeld achtergelaten. Je vraagt je af onder invloed van welk geestverruimend middel hij het heeft geschreven. Het verhaal is zo hilarisch en over the top dat als je het zou navertellen niemand je zou geloven. Toch trekt Ammaniti  je mee het verhaal in, hoe bizar het ook is. Het plezier van het schrijven, straalt van elke pagina af.

Voor ‘Het laatste oudejaar van de mensheid’ heeft Ammaniti een mooie constructie bedacht. Het hele verhaal speelt zich af op oudjaarsavond  en -nacht en elk hoofdstukje begint met de tijd en de persoon in wiens leven hij een inkijkje geeft. Verbindend element is dat al deze mensen in een luxe wooncomplex net buiten Rome wonen of daar zijn om oudjaarsavond te vieren. Zo ontstaat een soort soap met aan het eind van elke scène een cliffhanger die de spanning erin houdt.

Er worden personages uit alle rangen en standen opgevoerd; van een gravin op leeftijd met siliconenlippen en bewoners die zich deze woonplek maar net kunnen veroorloven tot voetbalsupporters die alleen maar kunnen vernielen en eeuwige hasjrokers met telkens dezelfde goede voornemens. En allemaal zet de schrijver ze geloofwaardig neer.

Als alle verwikkelingen op gang komen en de onderlinge banden tussen de personages duidelijk worden, gaat het van kwaad tot erger. Tegen middernacht wordt niet meer de tijd maar de seconden vermeld die worden afgeteld. Totdat de jaarwisseling daar is en de buurt zijn dieptepunt, maar het verhaal zijn hoogtepunt bereikt.

Niccolò Ammaniti heeft dit verhaal al in 1998 geschreven en dit jaar is een goedkope editie verschenen van de Nederlandse vertaling. Een aanrader!