zondag 25 november 2012

Changement

Omdat ik bezig ben met het schrijven van een verhaal, zal ik hier geen uitgebreide boekbesprekingen meer schrijven. Het verhaal vraagt namelijk eenzelfde soort van tijd, ruimte en aandacht en dat wil ik nu voorrang geven. Maar misschien kan ik hier korte stukjes schrijven over mijn ervaringen met schrijven en lezen. Hoe deze elkaar kunnen beïnvloeden, maar ook in de weg kunnen zitten. Veel schrijvers lezen niets tijdens het schrijfproces, maar Tommy Wieringa leest juist boeken ter inspiratie als hij in zijn schrijfwerk vastloopt. Ik blijf ook in elk geval lezen. Schrijven is vers twee. Ik kan het hier dus hebben over een ontmoedigend tot een inspirerend boek. Van een flow tot een block. Van A tot Z, wie weet!  

zondag 18 november 2012

Coco & Co

In 2011 verscheen van de hand van de Belg Claude Blondeel een kleine, mooie bundeling van portretten van beroemde vrouwen uit de twintigste eeuw. Hij noemde het ‘Coco & Co’, naar Chanel, en gaf het als ondertitel mee ‘Schone vrouwen’. Hierin schetst hij kort de levens van vrouwen van Alma Mahler tot Billie Holiday en van Ingrid Bergman tot Romy Schneider. Alle beschreven vrouwen zijn inmiddels overleden en slechts twee van hen hebben nog even in de 21e eeuw geleefd, namelijk Leni Riefenstahl en Nina Simone. Karl Meersman tekende voor de illustraties en heeft van elke vrouw een bijzonder portret gemaakt.

De schrijver vertelt de hoofdlijnen uit de levens van de vrouwen langs ijkpunten zoals geboorte, afkomst, ontwikkeling, liefdes en dood. Al snel blijkt dat tien pagina´s ontoereikend zijn voor deze levensverhalen. Toch weet Blondeel er telkens wel een smeuïg verhaal van te maken. Jammer is dat hij daarbij soms wat slordig is. Zo noemt hij Alma Mahler al bij deze naam nog voordat ze de componist Mahler ontmoet heeft en verwisselt hij een enkele keer jaartallen. Maar de dappere poging om tot deze ingedikte verhalen te komen is er niet  minder om.

Grote gemene deler tussen al deze vrouwen is wel hun strijd met de roem. Elk van hen heeft een zeker talent wat vaak met de nodige moeite naar buiten komt. Door de omstandigheden, allerlei verleidingen en door juist die mannen die het dichtst bij hen staan. Zo mag Alma van Mahler niet langer componeren en mag Zelda van Scott Fitzgerald niet de arena van zijn schrijverij betreden, terwijl hij zelf in zijn boeken uit haar brieven en dagboeken citeert. Het zijn stuk voor stuk interessante levensverhalen die doen verlangen naar meer. Dus op zoek naar meer biografieën!


zaterdag 10 november 2012

Dus ik ben weer

Twee jaar geleden schreven Stine Jensen en Rob Wijnberg samen het boek ‘Dus ik ben’, waarin ze op zoek gingen naar identiteit. Nu komt Stine Jensen met een vervolg in ‘Dus ik ben weer’ (2012). Wijnberg is druk met zijn NRC Next, maar Jensen filosofeert er nog lustig op los. In het eerste boek kon je de door haar ingebrachte stukken duidelijk herkennen aan de voorbeelden die ze gebruikte. Het nieuwste boek is helemaal van haar en vormt veel meer een geheel.

Slechts twee jaar na de eerste verkenning van identiteit bleek de actualiteit het eerste boek alweer ingehaald te hebben. De economische crisis dringt steeds meer door in de samenleving en dat is van invloed op onze identiteit. Gingen de schrijvers in het eerste boek nog uit van de maakbaarheid van onze identiteit, nu is deze niet meer zo vanzelfsprekend.

Er lijkt weer een tweedeling in de maatschappij te ontstaan waarbij de ene groep volop mogelijkheden heeft om zich te ontwikkelen en naar wens zijn identiteit te bepalen, terwijl de andere groep weinig geld, macht en keuzemogelijkheden heeft. De crisis lijkt de optimistisch gestelde maakbaarheid voor een groot deel te beperken. Het aanbod richt zich noodgedwongen op de massa, waardoor er ook een verschraling optreedt op bijvoorbeeld cultureel gebied.

Stine Jensen heeft weer interessante variaties gevonden op ‘Ik denk, dus ik ben’. Ze gaat in de proloog ook in op de aangedragen variaties als reactie op het eerste boek. Ze plaatst het thema identiteit in de huidige tijd met actuele voorbeelden. Ze doet dit op een gedegen manier met de nodige literatuurverwijzingen. Het  boek lijkt een wat steviger gefundeerd vervolg op het eerste boek.  Van social media en vergroving van taalgebruik tot reality tv, het zit allemaal in dit  boek. Een aanrader als je een goed beeld wilt krijgen van de mens anno nu.  

zondag 4 november 2012

Vrij man

In ‘Vrij man’ (2012) ontmoet Nelleke Noordervliet zelf Menno Molenaar in het hedendaagse New York. Hij is de hoofdpersoon in haar verhaal. Uit zijn vraag of in Nederland nu Oranje aan de macht is, nadat De Witt is vermoord, blijkt echter dat hij uit de zeventiende eeuw komt. Dat prikkelt de fantasie van de schijfster en ze besluit in zijn huid te kruipen, want ‘dat is wat schrijvers doen’. Zo verbeeldt ze zijn leven en treedt ze soms even toe in zijn verhaal. Het lijkt een gezochte constructie, maar ze weet het zo te brengen dat het werkt.    

Molenaar is van huis uit geen rijk man, maar kan studeren op kosten van zijn weldoener in ruil voor politieke informatie. Zo wordt hij arts en jurist en begeeft zich in de kringen van De Witt. Ook komt hij in contact met vrijdenkers, waardoor hij zijn geloof verliest. Als alle banden hem te nauw worden, pleegt hij een agressieve daad waarna hij naar New York vlucht, de nieuwe wereld. Daar wil hij volgens zijn  idealen een democratische gemeenschap opbouwen. Hij komt een heel eind, maar het is al snel duidelijk dat Noordervliet hem geen happy end zal gunnen.

De schrijfster zet in kleuren en geuren een realistisch beeld neer van het leven in de zeventiende eeuw. Het New York van toen is nog lang niet het toppunt van westerse beschaving wat het later zal worden. Het streven van Molenaar naar vrijheid en een ideale samenleving brengt hem niet alleen in hoge, maar ook in lagere kringen waar hij zich aan de omstandigheden aanpast. Als hij uiteindelijk zijn vak als arts uitoefent, stuit hij op kritiek van de plaatselijke gelovige bevolking, omdat hij zo wetenschappelijk te werk gaat, dat hij in hun optiek daarmee de wil van god ondermijnt. Een aan hem nagelaten fortuin biedt hem een zekere vrijheid, maar brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee.

Nelleke Noordervliet zet het rauwe en soms ook plechtstatige leven van die dagen goed neer en hanteert een daarbij passend taalgebruik. Als Molenaar de dood in de ogen kijkt zegt ze: ‘Net voor de dood gaf het lichaam de strijd op en zweefde wiegend in het vruchtwater van de tijd, wachtend op de geboorte van de ziel in de eeuwigheid.’ Hij overleeft dit keer, maar zal anderen verliezen. Een stevig verhaal over een intelligente man, die steeds zoekende is naar vrijheid, maar het in wezen nooit vindt.