Niets weerstaat de nacht

Het door DWDD tot succesnummer gebombardeerde nieuwe boek van Delphine de Vigan is wat  mij betreft zeer de moeite waard, maar ik raak er nou ook weer niet van in een hallelujastemming. Omdat gelijk al duidelijk is dat haar moeder in deze autobiografische roman zelfmoord pleegt, zat ik daar al lezend een beetje op te wachten en was ik verbaasd welke leeftijd zij nog heeft bereikt.

Ik had nog niet eerder iets van Delphine de Vigan gelezen en was aangenaam verrast door haar stijl die heel naturel is alsof ze het verhaal zo even uit haar mouw schudt. Dat het echt  niet allemaal vanzelf gaat blijkt wel uit de intermezzo´s waarin de schrijfster reflecteert op haar eigen boek. Daarin geeft ze de lezer een kijkje in wat haar bronnen zijn en hoe ze deze verwerkt in haar tekst. Dit geeft het  verhaal een eerlijk karakter, hoewel ze ook toegeeft dat elke beschreven werkelijkheid onvermijdelijk fictie wordt.   

Na de dood van haar moeder gaat de schrijfster terug in het verleden en beschrijft de ouders van haar moeder. Omdat ze overwegend voornamen gebruikt is het als lezer steeds even bedenken wat de relatie van de genoemde personen tot de schrijfster is. Tussen de gelukkige scenes uit de goede oude tijd schemeren enkele tergend tragische familiemomenten door die door de luchtige verteltrant minder erg lijken dan ze geweest moeten zijn. Smetten op het verleden zonder in zwaarte te vervallen. Zoals het thema van Pierre Soulages voorin ook aangeeft: ´Mijn werktuig was niet meer het zwart, maar dat geheime licht dat door het zwart werd voortgebracht.´

De slechte tijden van haar moeder worden realistisch beschreven. Ook de schrijfster zelf heeft haar moeilijke tijden, zoals wanneer ze anorexia ontwikkelt. Achteraf schrijft ze daarover: ´Beetje bij beetje leerde ik in mijn vaart, mijn roes te temperen, om te gaan met mijn te grote ontvankelijkheid, het verlangen om te leven dat me had verteerd hanteerbaar te maken.´ In bescheiden woorden roert ze grote levenszaken aan. De geschiedenis van een familie, met al haar ups en downs en haar uitgesproken, maar ook verborgen gebeurtenissen. Het eindigt weer met de dood van haar moeder, die daar zelf over zegt: ´Ik ga liever dood terwijl er nog een beetje leven in me zit.´ Al met al een mooi boek.    

Schrijfweekend

Hoge venen, het dak van België
Ik zie de vlakte uitgestrekt voor me liggen
Volop weidsheid en openheid
Ik hoor de stilte en voel me geborgen
Volop rust en ruimte
Op het verende turf voel ik me gedragen
Leven en laten leven
Is wat de tijd hier zegt
Je laten omgeven
Je pad kiezen
Levenslang
Onderweg

Dit gedicht kwam in mij op na een bezoek aan de Hoge venen in de Belgische Ardennen. Onze schrijfclub was hier dan ook om inspiratie op te doen. Niet alleen voor gedichten zoals hierboven, maar ook voor elk van onze schrijfprojecten waar we mee bezig zijn, ieder op haar eigen manier. Zo schrijft de een kinderverhalen, de ander autobiografisch getinte verhalen, de volgende een novelle en een van ons zelfs een roman. Een hele opgave voor onze docent om ons gezamenlijk een programma op te stellen!

Maar dit verliep prima. Eerst bespraken we in het schrijfatelier van elk van onze schrijfprojecten hoe de stand was. Hoever ben je, waar wil je heen, wat voor feedback kun je nog gebruiken? Vervolgens kregen we een oefening in meervoudig perspectief waarvoor we enkele scenes moesten schrijven, die we later met elkaar konden verbinden. Omdat ik mijn hoofdpersonen had opgevoerd in deze opdracht, kwam er weer materiaal uit wat ik voor mijn verhaal kan gebruiken.

Tijdsprongen, vertragingen en versnellingen kunnen een verhaal schwung geven. Terugkijkend naar mijn verhaal tot nu toe, zag ik dat ik deze werkwijzen af en toe al toepas. Maar het is goed dit te herkennen zodat je het in het vervolg ook bewust kunt toepassen. Dus alweer een goede oefening.

De oefeningen waren allemaal voorbodes van het verder schrijven aan ons project. Op een zonnige dag ging elk op een eigen plekje zitten schrijven in de ruime tuin met veel zithoekjes bij het huis met studio´s van onze docent. Voor een persoonlijk consult hield zij voor ieder van ons een half uur spreekuur. Hiermee konden we weer verder vooruit. Al met al een inspirerend en gezellig lang weekend, net als vorig jaar voor herhaling vatbaar!

Fictieve werkelijkheid

Irvin D. Yalom was me al eerder opgevallen met interessante titels als ‘De Schopenhauer-kuur’ en ‘Het raadsel Spinoza’. Nu had ik ‘Nietzsches tranen’ te pakken, één van de boeken uit deze ‘serie’. Yalom is zelf psychiater met interesse in de filosofie. Deze achtergrond weet hij goed te combineren in deze boeken. Hij noemt ze romans, maar ze hebben wortels in de werkelijkheid door het opvoeren van personen die werkelijk hebben bestaan. In ‘Nietzsches tranen’ komen dokter Breuer, een jonge Sigmund Freud en uiteraard Nietzsche zelf aan bod. De manier waarop is pure fantasie en prikkelt de verbeelding.

In dit verhaal wordt Nietzsche een bijzonder voorstel gedaan door dokter Breuer, een vooraanstaand arts in het eind negentiende-eeuwse Wenen. De arts zal Nietzsche lichamelijk behandelen op voorwaarde dat Nietzsche hem geestelijk behandelt. Dit bijzondere aanbod is ingegeven door tussenkomst van een jonge Russische vrouw. Nietzsche accepteert het en wordt meer en meer de behandelaar van de arts, die steeds dieper wegzakt in zijn aanvankelijk aangedikte wanhoop. Yalom beschrijft mooi hoe de rollen tussen arts en patiënt langzamerhand worden omgedraaid.

Het verhaal biedt de lezer een goed inzicht in de praktische toepassing van de filosofie van Nietzsche. Breuer hamert ook steeds op concrete aanwijzingen in plaats van alleen maar theoretische inzichten. Het is een gedurfd experiment dat plaatsvindt in de tijd waarin de oorsprong van de psychotherapie in de kiem aanwezig is. Freud, die als jonge student contact heeft met de gearriveerde Breuer, zal hier later de vruchten van plukken.

Het is aardig gedurfd om bestaande figuren met zoveel fantasie op te voeren, maar Yalom doet het op een manier die respectvol is ten aanzien van hun gedachtengoed, wat daardoor ook een breder publiek kan bereiken dan zijn non-fictie boeken. Hij is nu al 82 jaar en ik ben benieuwd of er nog meer moois van zijn hand zal verschijnen. Maar het eerst maar eens doen met zijn bestaande oeuvre.