zaterdag 25 februari 2017

De ochtenden

Twaalf jaar geleden alweer kreeg ik van mijn zus ‘IJsregen’, de debuutbundel van Sanneke van Hassel voor mijn verjaardag. Ik was er heel blij mee. De verhalen maakten indruk en vroegen om meer. De schrijfster deed de korte verhalen eer aan en schreef nog een viertal bundels. Ook kwam ze in 2012 samen met Annelies Verbeke met een selectie verhalen over diverse steden met alvast het predicaat ‘De mooiste korte verhalen van de 21ste eeuw’. Wint het korte verhaal aan terrein? Waarom niet excelleren in hetgeen je goed kunt? Van Hassel schreef overigens wel een roman, ‘Nest’, maar verder komt ze telkens terug bij het korte verhaal. Dat zij daarin helemaal thuis is blijkt ook uit de bundel ‘De ochtenden’.

Het is een bundel met door Jan van Mersbergen geselecteerde verhalen uit haar eerdere bundels. Hij geeft bij elk verhaal ook een korte inleiding. Die had ik telkens liever achteraf gelezen om de verhalen blanco te kunnen lezen, maar de nieuwsgierigheid won het steeds. Het is dan ook wel leuk om de visie van een andere schrijver op een verhaal te vernemen. Maar uiteindelijk gaat het om de verhalen zelf.

Stuk voor stuk sterke verhalen in de zin van dat er een situatie geschetst wordt die stevig staat. In het eerste verhaal begint het meteen goed met een vrouw die tergend lang in een café wacht op een man. Haar man? We weten het niet zeker. In de tussentijd drinkt ze de tijd weg en ontmoet een andere man die ter plekke bezwijkt. Het verhaal ademt hoop, die telkens neergeslagen wordt. De personages zijn levensecht en praten in ongekunstelde woorden.

Ik zie Van Hassel zo zitten in een café in de stad, zogenaamd in zichzelf gekeerd, terwijl ze volop aantekeningen maakt van hetgeen er zich voor haar neus afspeelt. Het is knap hoe zij zich in diverse situaties inleeft. Van een jonge homo in Rome die zich aan mooie jongens vergaapt in een internetcafé tot een Chinees die een snackwagen begint in een opkomende wijk in een stad. Eerst de bouwvakkers, dan de bewoners als klant, had hij zo gedacht. Dan de laatste ontmoeting met een vaste klant en de treurigheid daarvan. Allemaal mooie verhalen over fantastische dromen en het ontluisterende van de realiteit. 

zaterdag 18 februari 2017

De uitweer

De uitweer is het buitenste deel van een landgoed, daar waar het nog wild en onbewerkt is, rauwe natuur. Het is de omgeving waarnaar Amy Liptrot weerkeert na een uitbundig leven in Londen. Als kind groeide ze op op de Orkney-eilanden, boven Schotland. Ze had een eenvoudig leven in de vrije natuur, maar toen ze eenmaal volwassen was, kon ze niet wachten om naar Londen te verhuizen, the place to be. Daar sleepte haar wilde leven haar mee in een neerwaartse spiraal, in stand gehouden door een overmaat aan alcohol. In dit autobiografische boek vertelt ze haar verhaal en hoe ze uiteindelijk terugkeerde naar de natuur van haar jeugd.

Je zou denken dat het een heel openhartig verhaal zou zijn. Dat is het ook wel, maar toch met mate. De schrijfster vertelt haar verhaal namelijk met de nodige afstand. Ze vertelt meer dan ze laat zien. Het zijn meer een soort memoires, een verhaal over hoe haar leven is verlopen. Ze is wars van spiritualiteit en het is dan ook een rationeel verteld verhaal. Je krijgt een idee van haar leven, maar heel concreet wordt het niet. Zo heeft ze het wel in het algemeen over de liefde en minnaars, maar deze verschijnen nergens ten tonele. Zo was ik zelfs blij toen op zeker moment een man haar enkel beetpakte, een teken van leven!

Dit neemt niet weg dat ze mooie beschrijvingen geeft van het leven in de natuur, als tegenhanger van haar leven in Londen. De tegenstelling stad en platteland en afhankelijk en vrij klinkt in het hele boek door. En passent vertelt ze soms hoe diep ze gezonken was. Ze verloor haar werk en haar relatie. Op een bepaald moment realiseert ze zich dat er iets moet gebeuren om haar leven weer op de rit te krijgen. Dan volgt ze een intensief programma om van de drank af te raken en slaagt daarin. Ze geeft eerlijk aan hoe vaak ze daarna nog hunkert naar alcohol, maar zoekt een tegenwicht. Dat vindt ze op de eilanden van haar jeugd. Ze wandelt, zwemt, kijkt vogels, alles om de leegte die de drank heeft achtergelaten op te vullen.

Het lijkt even of ze een pure natuurfreak is geworden maar ze heeft toch veel contacten met Londen via internet. Dit maakt de eilanden ook minder geïsoleerd dan voorheen. Haar plan om na verloop van tijd terug te keren naar Londen worden voorlopig tegengehouden door de aantrekkingskracht die de eilanden op haar uitoefenen. Geen meeslepend, maar wel een interessant verhaal. 

zondag 12 februari 2017

Als je wilt

De superlatieven op de achterflap van ‘Als je wilt’ van de Deense Helle Helle zijn niet te zuinig. Misschien waren mijn verwachtingen daardoor iets te hoog gespannen. Het gaat over twee hardlopers, een man en een vrouw, die onafhankelijk van elkaar de weg kwijtraken in een bos. Ze ontmoeten elkaar en trekken samen op in twee dagen waarin ze schuilen en overleven voor ze de weg naar de bewoonde wereld weer vinden. In de tussentijd wordt het verhaal van de vrouw verteld. De man is de ik-persoon en van hem komen we weinig meer te weten dan dat hij op het moment van verdwalen een congres bijwoont.

De vrouw is de bikkel van de twee, gaat water halen, verzorgt zijn blaar. Maar de man verzorgt haar later ook als ze ziek wordt van waarschijnlijk besmet water. Ze komen in een boshut terecht en later in een schuur bij een afgelegen huis. Daar biedt een gevulde vrieskist hen wat te eten. Het verhaal  van het verleden van de vrouw voert de boventoon in het boek en ik vroeg me af waarom de constructie met het verdwalen in het bos nodig was om dat te vertellen. Maar misschien was de kleurloze ik-figuur nodig om het aan te horen zonder dat hij de mogelijkheid had om eraan te ontkomen.

Het gaat over haar relaties van vroeger en nu. Ze had iets met Christian maar ze had hem achteraf bezien teveel geïdealiseerd. Ze groeiden uit elkaar. Dit wordt verteld aan de hand van tal van veelzeggende voorbeelden uit de praktijk. De man en vrouw zijn de verloren dagen op elkaar aangewezen en naderen elkaar soms dicht. Hun laatste slaapplaats blijkt de volgende dag vlakbij een bushalte van een lijn naar de bewoonde wereld te liggen. Bijna verlost van hun dwaaltocht of helaas een einde aan hun intieme samenzijn? Ik had nog een uitsmijter verwacht, een of andere twist, maar die was er niet. Met dit verhaal moet de lezer het doen. Als je wilt, en anders ook. 

zondag 5 februari 2017

De kunst van het wachten

In ‘De kunst van het wachten’ neemt David Nolens de lezer mee naar een groep mensen die buiten de samenleving staat. Het begint met Jack, copywriter bij een reclamebureau, die op een dag genoeg heeft van zijn eigen wervende teksten die aanzetten tot aansluiting bij de consumerende massa. De welvaartsstaat staat hem ineens tegen en in een onredelijke woede geeft hij een voorbijganger een klap. Als vanzelf word hij, met de veelzeggende naam Roman, zijn metgezel op een reis buiten de gangbare tijd. In een bijna woordeloos elkaar aanvoelen begeven zij zich in een wereld van onthechte mensen. Ze eten in een gaarkeuken en beoefenen de kunst van het wachten. De wereld zou gebaat zijn, denkt Jack, met wachters die de essentie van het leven benaderen. De op winst gerichte samenleving zou daarin een tegenwicht kunnen vinden. Want wat is er mis met nul procent groei? Is dat niet gewoon een gezonde, stabiele economie?   

Nolens, zelf filosoof, laat Jack volop filosoferen over de huidige maatschappij en het nut van een club van buitenstaanders. Hun startpunt is Brussel en gaandeweg stellen ze zich steeds andere plaatsen tot doel en sluiten zich steeds meer mensen bij hen aan. De groep leeft en laat leven, bijna als een ouderwetse commune. Er is geen ruimte voor jaloezie, ook niet als er vrouwen zich bij de groep aansluiten. Er heerst een onuitspreekbare band tussen de groepsleden en Jack realiseert zich steeds meer dat hij niet meer terug kan naar zijn oude leven. Als ze onderweg zijn naar Groenland, de bestemming van hun dromen, realiseert hij zich zelfs dat hij vergeten is zijn auto te verkopen. Hij heeft hem gewoon achtergelaten.

Ze verliezen onderweg een oudere man die zich in Afrika bij hen heeft aangesloten, maar pas nadat hij de kiem van nieuw leven in één van de vrouwen heeft geplant, zodat het leven doorgaat als in een natuurlijke cirkel. Toch lijkt de groep ook een grimmige dynamiek te hebben als een jongen op de vlucht zich na een ongelukkig leven bij hen aansluit. Met harde hand wordt met hem afgerekend en het lijkt alsof de groep zich hierover niet verbaast. Is dat waar een onderling verbond toe leidt? Het land van hun dromen schemert dan nog steeds in de verte en hebben ze nog steeds niet bereikt. Is het verlangen eeuwig en onvervulbaar? De schrijver laat het open in dit verhaal over een groep met een bijna onbenoembare band. Nolens schrijft vooral in broeierige suggestieve sferen.