woensdag 24 mei 2017

Liefde in tijden van cholera

Eindelijk dan eens de tijd genomen om de klassieker ‘Liefde in tijden van cholera’ te lezen van Gabriel García Márquez. Het verhaal speelt in Zuid Amerika rond 1900. Het is de tijd waarin er veel slachtoffers vallen door de cholera en de eerste ballonvaart door de hoofdpersoon en haar man wordt gemaakt. Zij hebben dan ook de nodige status. Hij is arts en zij, Fermina Daza, heeft haar aanzien verworven door hem te trouwen. Marquez vertelt een liefdesverhaal tegen de achtergrond van Colombia rond de voorlaatste eeuwwisseling. Een tijd waarin de arts nog rondgereden werd in een koets.

De schrijver zet je als lezer eerst op  het verkeerde been door de arts uitgebreid te introduceren en je het idee te geven dat hij de hoofdpersoon is. Maar al gauw komt hij te overlijden door een banaal ongeluk. Dan gaat het verhaal terug in de tijd met Fermina Daza en haar liefdesperikelen vanaf haar dertiende. Florentino Ariza had zijn zinnen op haar gezet maar was in de optiek van haar vader geen goede partij. Haar huwelijk met de arts is een verstandshuwelijk dat in de praktijk voldoende houdbaar lijkt en tevreden stemt. De liefde van Florentino is echter van heel andere aard, hij is een romantische ziel met een levenslange passie voor Fermina. Na de dood van haar man benadert hij haar opnieuw en ditmaal met succes, al blijft het aan het einde ongewis hoe lang zijn droom nog voort kan duren.

Márquez haalt in zijn verhaal het thema van levensgeluk aan. In hoeverre is dit te sturen en in hoeverre is het de uitkomst van pure passie? Ook de liefde op latere leeftijd komt aan bod als blijkt dat de directe omgeving van Fermina en Florentino hun toenadering later in hun leven ongepast vindt. De schrijver vertelt met respect over hun voorzichtige toenadering met alle onzekerheden van de ouderdom die daarbij komen kijken. Een conventioneel verhaal met uitweidingen, details en achtergronden dat je meesleept tot het einde.  

woensdag 17 mei 2017

Het leven is elders

Jaromil is een jongen in Tsjechoslowakije die klein is voor zijn leeftijd en onder de plak zit van zijn moeder. Zijn vader is niet in beeld en zijn moeder wil dat niets haar en haar zoon uit elkaar drijft. Milan Kundera schetst een beeld van het na-oorlogse Tsjechoslowakije en de opkomst van het communisme. Jaromil wordt naar de dwingende wens van zijn moeder dichter. Hij hoopt door zware onderwerpen als de dood aan te snijden in zijn poëzie, dat hij serieuzer wordt genomen en als volwassene beschouwd. Hij lijkt echter altijd een zonderlinge eenling te blijven en als hij dan wat meer contacten krijgt, dienen deze vaak een ander doel dan de verbinding met hem.

Het verlangen naar volwassenheid, erkenning en normaal te zijn, drijft hem voort in zijn jonge leven. Hij krijgt een relatie met een meisje dat zijn tweede keus is. Hij grijpt deze toch aan omdat hij daarmee deel uitmaakt van de wereld. Voor haar, een iel meisje van eenvoudige komaf, versimpelt hij zijn gedichten tot romantische cliché-verzen, die zij ook kan verstaan. Haar slaafse gedrag maakt dat hij steeds meer een sadistische macht op haar uitoefent. Om applaus te scoren draagt hij gedichten voor voor de politie. In zijn naïeve blik groeit hij als persoon. In zijn ijver om rechtvaardig te zijn geeft hij zijn vriendin aan. De situatie die volgt maakt een treurig eind aan zijn leven.

‘Het leven is elders’ verwijst naar een uitspraak van Rimbaud. Het echte leven gaat gepaard met drama en uitzinnigheid. Jaromil schept met zijn poëzie een andere wereld en schrijft verhalen over zijn would be-dubbelganger, die van droom naar droom leeft en alles durft. In zijn eigen leven gaat hij roemloos ten onder voordat hij goed en wel op gang is gekomen. Het enige elders waar hij nog kans op maakt zou de hemel kunnen zijn. Maar dit lijkt geen optie voor de schrijver die het onvervulde leven van deze jongen en zijn moeder genadeloos en realistisch neerzet.     

maandag 15 mei 2017

Neeltje Maria Min

Kom heiland, wijze minnaar, blijf.
Voltooi haar. Wees haar toeverlaat
maar slacht haar speelgoedbeesten af.

Ontken haar vrees en strijk haar plooien glad.
Ruk splinters uit haar bleke jeugd en luister
naar wat haar ongeduld beveelt.

Haar kinderlijke drift is niet gespeeld.

Zij zal niet slapen voor zij is gekruisigd. 









woensdag 10 mei 2017

Strikt

Minke Douwesz schreef met Strikt een ogenschijnlijk eenvoudig verhaal. Maar door het leven van Idske, die psychiater is, vanuit verschillende invalshoeken te beschrijven, krijg je als lezer een rijk beeld van haar persoon. Idske is nog in opleiding en de contacten die zij daardoor heeft met haar analyticus, supervisor, analysanten en andere patiënten, maken dat haar leven van diverse kanten kan worden belicht. Zo lijkt ze vaak een sterke vrouw, maar kan ze ook erg onzeker zijn. Zo begripvol ze voor haar patiënten is, zo streng kan ze zijn voor zichzelf. Als ze toevallig Judith ontmoet wordt ze hevig verliefd. Judith is echter op zoek naar een man om kinderen mee te krijgen. Het begin van een hectische tijd waarin Idske heen en weer geslingerd wordt tussen haar gevoel en verstand. 

De psychiater is van Amsterdam naar een dijkhuis in de Betuwe verhuisd en geniet van het werken in en rond haar huis. Alleen voor veel van haar contacten en voor de betere films moet ze toch steeds terug naar haar vorige woonplaats. Ook Judith ontmoet ze daar. Douwesz beschrijft op herkenbare wijze hun onhandige contact en vooral ook hoe Idske vaak ten onrechte veronderstelt dat Judith wel aanvoelt wat zij wil. Het is het spel van aantrekken en afstoten met alle tobberige gedachten van Idske daarbij. De tegenstelling tussen de georganiseerde Idske en de chaotische Judith en de daaruit voortvloeiende aantrekkingskracht komt goed naar voren.

In meer dan 800 pagina’s zet de schrijver een boeiend verhaal neer. De moeite die ik soms heb met dikke boeken maakte hier plaats voor spijt toen ik het uitgelezen had. De stijl is heel naturel. Het verhaal moet het vooral hebben van de uitweidingen van Idske in haar gedachten of op de sofa bij haar analyticus. Daarin komt haar wereldvisie aan bod waardoor hij haar een boeiende analysant vindt. Ook mooi is de verbeelde glijdende schaal tussen gekte en normaal zijn. De psychiater heeft ook zo haar onhebbelijkheden en dwingende gewoonten. Al met al een mooi liefdesverhaal. 

woensdag 3 mei 2017

Magic man

Of de magic man de hoofdpersoon is of zijn ex-man wordt niet duidelijk. Bruno, de ik-figuur, tovert in elk geval met zijn leven en slaat nieuwe wegen in zonder al teveel na te denken vooraf. Dit maakt dat hij een verrassend leven leeft, maar soms ook met onaangename verrassingen. Het einde is open en onbepaald. Het leven kent geen happy end, lijkt de boodschap, maar moet telkens verdiend worden. Je maakt irrationele keuzes en je komt op onbetreden paden. Het leven in handen van een romantische ziel die soms ook op ongeluk stuit.

Bruno vlucht nadat zijn vriend doodging naar zijn vroegere thuis in de bergen. Hij voegt zich heel makkelijk naar het leven van zijn familie die een hotel runt. Dat stemt hem tevreden. Maar tevreden zijn is voor hem nooit genoeg. Er is meer. Er komt een stel in het hotel waarvan de vrouw hem het hoofd op hol brengt. Het is de eerste keer in zijn leven dat een vrouw dat bij hem veroorzaakt. Het is mooi hoe Oscar van den Boogaard Bruno kennis laat maken met de stereotype mannelijke blik op het leven, waarvan hij zich eerder nooit bewust is geweest. Als vanzelf komt hij in een ander leven terecht waarin hij naar Zuid-Amerika verhuist, de verleidelijke vrouw achterna, en zelfs een kind krijgt. Maar er komt een kink in de kabel. Zo rolt hij een romantisch leven in, zo staat zijn leven op losse schroeven.

De schrijver schrijft suggestief en voelt zich niet gebonden door chronologie of strenge logica. Het verhaal ontvouwt zich zoals het leven van Bruno, met passie en zonder angst voor het nieuwe. Hij gaat het aan en het presenteert zich. Even is hij bang dat het verleden hem tot de orde roept maar hij komt er ongeschonden doorheen. Een verhaal dat je meeneemt met iemand die niet bang is het leven aan te gaan.