Fictieve werkelijkheid

Irvin D. Yalom was me al eerder opgevallen met interessante titels als ‘De Schopenhauer-kuur’ en ‘Het raadsel Spinoza’. Nu had ik ‘Nietzsches tranen’ te pakken, één van de boeken uit deze ‘serie’. Yalom is zelf psychiater met interesse in de filosofie. Deze achtergrond weet hij goed te combineren in deze boeken. Hij noemt ze romans, maar ze hebben wortels in de werkelijkheid door het opvoeren van personen die werkelijk hebben bestaan. In ‘Nietzsches tranen’ komen dokter Breuer, een jonge Sigmund Freud en uiteraard Nietzsche zelf aan bod. De manier waarop is pure fantasie en prikkelt de verbeelding.

In dit verhaal wordt Nietzsche een bijzonder voorstel gedaan door dokter Breuer, een vooraanstaand arts in het eind negentiende-eeuwse Wenen. De arts zal Nietzsche lichamelijk behandelen op voorwaarde dat Nietzsche hem geestelijk behandelt. Dit bijzondere aanbod is ingegeven door tussenkomst van een jonge Russische vrouw. Nietzsche accepteert het en wordt meer en meer de behandelaar van de arts, die steeds dieper wegzakt in zijn aanvankelijk aangedikte wanhoop. Yalom beschrijft mooi hoe de rollen tussen arts en patiënt langzamerhand worden omgedraaid.

Het verhaal biedt de lezer een goed inzicht in de praktische toepassing van de filosofie van Nietzsche. Breuer hamert ook steeds op concrete aanwijzingen in plaats van alleen maar theoretische inzichten. Het is een gedurfd experiment dat plaatsvindt in de tijd waarin de oorsprong van de psychotherapie in de kiem aanwezig is. Freud, die als jonge student contact heeft met de gearriveerde Breuer, zal hier later de vruchten van plukken.

Het is aardig gedurfd om bestaande figuren met zoveel fantasie op te voeren, maar Yalom doet het op een manier die respectvol is ten aanzien van hun gedachtengoed, wat daardoor ook een breder publiek kan bereiken dan zijn non-fictie boeken. Hij is nu al 82 jaar en ik ben benieuwd of er nog meer moois van zijn hand zal verschijnen. Maar het eerst maar eens doen met zijn bestaande oeuvre.