Het fantoom van Alexander Wolf

‘Het fantoom van Alexander Wolf’ verscheen voor het eerst in 1947 en 1948 in een Russisch tijdschrift in New York. Gajto Gazdanov, de schrijver, was toen halverwege de veertig. Gazdanov vond eind jaren negentig pas zijn weg naar het grote Russische publiek, twintig jaar na zijn dood. Pasgeleden herontdekten twee Nederlandse uitgevers het verhaal en besloten het samen opnieuw uit te geven. Gajto Gazdanov wordt nu gezien als een van de grote Russische schrijvers.

De hoofdpersoon in het verhaal, een journalist,  is net als de schrijver zelf uitgeweken naar Parijs vanwege de oorlog in zijn land. De moord die hij in de Russische burgeroorlog heeft begaan, heeft hem al die tijd met schuldgevoel overladen. Ook al weet hij rationeel dat de situatie erom vroeg en het voor dat moment een logische daad was, het bleef een schaduw werpen over zijn leven.

Maar dan leest hij een boek waarin een verhaal is opgenomen waarin de ’moord’ beschreven wordt door degene die hij heeft neergeschoten. De details kloppen zo precies dat hij concludeert dat de ander, de schrijver Alexander Wolf, nog  moet leven. Dan volgt een zoektocht naar deze man. Daarin ontmoet hij de uitgever van Wolf, Wolf’s voormalige buurman en ook Wolf zelf. Toch leidt dit niet tot een helder beeld van het fantoom dat hij altijd in het leven van de journalist is geweest. Wolf blijft een mysterie.

Gazdanov gebruikt de zoektocht voor het overdenken van het leven, de dood en hoe een gebeurtenis als de vermeende moord een leven kan bepalen. Het overgrote deel van het verhaal behelst de hersenspinsels van de journalist over existentiële vragen. Het verhaal is in wezen een filosofische verhandeling ingebed in de gebeurtenissen van alledag in het leven van de journalist.

Op zeker moment ontmoet hij een Russische vrouw waarmee hij een relatie krijgt, die nooit echt bestendigd lijkt te worden. Zij is heel koel en afstandelijk op enkele warme momenten na en hij betrekt haar niet wezenlijk in zijn zoektocht naar Wolf. Toch heeft hij nooit eerder zo’n heftige relatie meegemaakt. Uiteindelijk blijkt dat zij Wolf ook kent en op het moment dat dit blijkt, slaat het noodlot toe. Daarmee is het verhaal rond, maar blijft je als lezer ook achter met vele vragen. Wat is toeval en wat heeft zo moeten zijn? Kortom een boek dat tot nadenken stemt.