Angst voor de winter

Het moet geen gemakkelijke taak zijn geweest voor Nico Keuning om het leven van Jan Arends te reconstrueren. Het uiteindelijke oeuvre van Arends was niet heel groot. Wel zijn er brieven en getuigenissen die een beeld van hem geven. Er zat weinig rust en regelmaat in zijn leven; hij had vele tijdelijke onderkomens en was eraan gewend altijd op drift te zijn. Met een mengelmoes aan feiten en weetjes lijkt de biograaf recht te doen aan het enigszins chaotische leven van Arends.

Daarnaast schetst hij een genuanceerd beeld van de persoonlijkheid van de schrijver. Arends had duidelijk twee gezichten; die van grappige en spitsvondige verhalenverteller en die van verontwaardigde trammelantmaker. Veel mensen die hem kenden waren geneigd hem als een van beide kwalificaties te beschouwen. Door zijn treiterige manier van zijn gelijk te willen halen, was dat vaak de minst positieve. Toch waren er ook veel mensen, waaronder collega-schrijvers, die beide kanten van hem erkenden en hem als persoon wel konden waarderen. Evengoed maakte zijn negatieve kant het hem bijzonder moeilijk om zich in de maatschappij staande te houden.

Keuning legt een duidelijk verband tussen de auteur en diens werk. De biograaf benadrukt dat dit niet inhoudt dat Arends puur autobiografisch schreef. Hij haalde veel inspiratie uit zijn leven, maar beschikte ook over een ongebreidelde fantasie en een zeker effectbejag. Dit maakte met name het veelgeprezen ‘Keefman’ tot een groot succes. Dit verhaal wordt zelfs, vanwege de overeenkomstige verteltrant, vergeleken met ‘Herinneringen uit het ondergrondse’ van Dostojevski.  

Belangrijkste motief en thema in het leven en werk van Arends lijkt zijn eeuwige onrust te zijn. Keuning weet deze voor de lezer goed invoelbaar te maken. De tijdelijke adressen van Arends, zijn opnames in psychiatrische klinieken, zijn werk als huisknecht waarin hij een masochistische rol vervult, zijn verlangen naar publicatie en erkenning; al deze elementen stuwen hem in zijn leven vooruit zonder dat hij zich ooit een gelukkig mens zal noemen. Als het de goede kant op lijkt te gaan lijkt hij het welbewust snel weer te willen verprutsen. Zo maakte hij vlak voor de presentatie van zijn nieuwe dichtbundel ’Lunchpauzegedichten’ een einde aan zijn leven. Een bijzonder leven, waarvan deze biografie getuigt.