De helleveeg

‘Feeks, kwaadaardig wijf, serpent’ meldt Van Dale bij ‘helleveeg’. En dat is allemaal typerend voor de tante van Albert Egberts. Hij is de hoofdpersoon en verteller in het gelijknamige boek van A.F.Th. van der Heijden. Het boek vormt momenteel het laatste deel in de serie ‘De tandeloze tijd’ waarin de schrijver een beeld oproept van het leven door de jaren heen van mensen uit de jaren vijftig en zestig.      

Albert heeft een dubbele houding tegenover zijn tante, ook wel ‘Tientje Poets’ genoemd. Ze is altijd aan het poetsen en sloven en weet alle gebeurtenissen in haar leven in het negatieve te trekken en anderen hierover verwijten over te maken. Ze kan geen kinderen krijgen en beschuldigt haar ouders, zus en man ervan dat het zover gekomen is. Na een tienerzwangerschap en een onbetrouwbare abortus was het gedaan met haar vruchtbaarheid. De gang van zaken in haar  verleden weet ze altijd zo te draaien dat ze er zelf geen enkele schuld aan heeft.

Je zou denken dat iemand die altijd en eeuwig zo in de slachtofferrol zit geen prettig leesbaar boek op kan leveren. Toch weet Van der Heijden hier een vermakelijk en levensecht verhaal van te maken. Slechts een enkele keer draaft ze wel erg door en is het wat veel van het goede, maar haar levenshouding en tirades zijn overwegend goed gedoseerd.

Bovendien gaat het behalve over zijn tante ook over Albert zelf. Hoe hij opkijkt tegen zijn tante en haar in zijn pubertijd tegen de familie wil beschermen wat hem in een loyaliteitsconflict brengt. Hoe hij haar zelfs eens verleidt en in de loop van zijn leven steeds meer last krijgt van haar manier van doen die haar omgeving opzadelt met een schuldgevoel, zelfs over haar dood heen. De tirades en beschuldigingen hebben de levens van haar familieleden aardig bepaald en verziekt.

Van der Heijden zet het portret van Albert en zijn tante geloofwaardig neer, wat een kunst op zich is, omdat het verhaal behoorlijk over the top is. Het maakt nieuwsgierig naar het autobiografische gehalte, hoewel dit eigenlijk niet ter zake doet. ‘De waarheid is geen excuus’. Wie zei dat ook al weer?