zaterdag 5 september 2015

Vogels van waanzin

In ‘Vogels van waanzin’ neemt Ranne Hovius je mee in de wereld van de psychiatrie, juist daar waar deze de literatuur raakt. Ze neemt de algemeen aangenomen opvatting dat gekte en kunstenaarschap vaak samengaan onder de loep. Haar conclusie luidt dat hiervoor te weinig geldig bewijs bestaat door moeilijke meetbaarheid en verschil in definities. Want waarom zou alleen een schrijver of beeldend kunstenaar creatief zijn en een docent of financieel medewerker niet? En de creativiteit kan behalve in het werk ook daarbuiten gezocht worden. Neemt niet weg dat de aanname alomtegenwoordig is en dat dit boek het waarheidsgehalte ervan evengoed toch ondersteunt, al was het maar gevoelsmatig.

De schrijfster begint  haar verhaal in de negentiende eeuw toen de psychiatrie opkwam. Vanaf toen heeft de waanzin ook een plek veroverd in de literatuur. Die heeft deze nog steeds, het blijft intrigeren. Denk maar aan ‘Kameraad scheermes’ van Rogi Wieg, die pas geleden uit  het leven stapte of ‘Ann’ van Kristien Hemmerechts, over een meisje met anorexia, dat ook niet meer onder ons is. Bernlef wordt genoemd vanwege zijn prestatie om in ‘Hersenschimmen’ de wereld van iemand met dementie op te roepen. Hovius noemt dit gedocumenteerde waanzin, zoals ook Peter Buwalda in zijn debuut heeft gebruikt. Daarnaast onderscheidt ze waanzin vanuit de blik van de psychiater, zoals Frederik van Eeden, en waanzin uit de eerste hand, zoals van Jan Arends en Gerard Reve. Daarnaast is er zoiets als de vrijheid van de schrijver om waanzin te fantaseren. Daarbij gaat het minder om een ‘waar’ beeld te scheppen dan om een nieuwe werkelijkheid te verbeelden.
     

Hovius haalt een breed palet van schrijvers aan die de afgelopen twee eeuwen tot nu aan toe de gekte in de literatuur hebben verwoord. Hier en daar vermeldt ze ook een gedicht van bekende schrijvers op dit vlak. En passent neemt ze ook de globale geschiedenis van de psychiatrie mee in haar verhaal, wat een heldere structuur biedt. Hierbij heeft ze wel de neiging om zich telkens achter de gevestigde orde te scharen. Evengoed een heel inspirerend boek, dat het verlangen oproept nog meer te gaan lezen en herlezen van Simon Vestdijk tot Myrthe van der Meer. En zo niet, dan ben je in de woorden van Arends ‘een smoesjesmaker’!   

3 opmerkingen:

  1. (Bovenstaande reactie heb ik verwijderd, omdat hij vanaf mijn inactieve Bloggerprofiel werd geplaatst. Ik geef dezelfde reactie nu vanaf mijn actieve Wordpressprofiel).

    Klinkt als een interessant boek! Mijn leeswensenlijst blijft groeien.

    Ik ben benieuwd hoe Hovius de literatuurgeschiedenis en de geschiedenis van de psychiatrie met elkaar verbindt en in het bijzonder ben ik benieuwd in hoeverre de ideeën van schrijvers en psychiaters/ psychologen elkaar wederzijds hebben beïnvloed.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Aanrader dan. Je houdt er wel een nieuwe leeslijst aan over!

    BeantwoordenVerwijderen