De beslissing

Britta Böhler is advocaat en heeft in de politiek gezeten. Na enkele publicaties over rechtspraak heeft zij nu haar romandebuut gemaakt. Hierin volgt zij in 1936 drie dagen lang het leven van Thomas Mann. Hij staat in die tijd voor de moeilijk keus om zich al dan niet uit te spreken tegen het regime van Hitler. De lezer wordt meegenomen in zijn twijfels en zijn dagelijkse levensgang tijdens zijn verblijf in Zwitserland.

De schrijfster heeft ervoor gekozen het op waarheid gebaseerde verhaal een roman te noemen, wat haar meer vrijheid gaf om het verhaal van Mann kleur te geven. In zijn dagboeken heeft Thomas Mann het niet over de open brief die hij uiteindelijk naar een Zwitserse krant stuurt. Dit boek lijkt daarmee in een lacune te voorzien. Vanuit het buitenland is dan ook al veel interesse getoond voor de uitgave ervan.   

Mann wordt neergezet als een man met een kwetsbare gezondheid die zeer gehecht is aan orde en structuur. Als hij met zijn vrouw een tripje naar Zwitserland maakt, blijken ze door de situatie in hun thuisland Duitsland, niet naar huis te kunnen. Terwijl Thomas Mann nog lang uitgaat van hun terugkeer naar Duitsland, heeft zijn vrouw een reëlere visie en overtuigt ze hem ervan dat ze een vaste verblijfplaats in Zwitserland moeten zoeken. Enkele bezittingen kunnen nog worden overgebracht. De rest vormt een pijnlijk gemis voor Mann, naast het gemis van een zeker comfort.

Het Duitsland van toen in de gedachten van Mann: ‘De brute en reactionaire krachten hebben een verbond gesloten met alles wat vijandig staat tegenover intellect en cultuur, een duivels verbond van angst en verbittering. (…) In de verste verte valt er niets groots of nobels te ontwaren.’ De rationele gedachten van Mann komen meer naar voren dan zijn gevoelens tijdens zijn moeilijke beslissing. Hiermee lijkt het meer een boek geworden over de tijd van de macht van Hitler dan over de persoon van Thomas Mann zelf. Hij denkt en twijfelt veel in het verhaal, maar komt niet echt over als een mens van vlees en bloed. Het tijdsbeeld is wel sterk, met veel typerende details.

Frappant detail is dat Mann uiteindelijk zelf terecht kwam in het Zwitserland dat het decor had gevormd voor zijn roman ‘De toverberg’. Over de onmogelijkheid van terugkeer naar Duitsland schrijft Britta Böhler: ‘Zijn heimwee is een pijn  in de tijd, niet in de ruimte, en in Duitsland blijven had daar niets aan veranderd.’ Zijn thuisland is zijn thuisland niet meer. Een indrukwekkend boek over een historisch moment.