Man met blauwe sjaal

Martin Gayford is kunstcriticus en schrijver. Hij studeerde kunstgeschiedenis en filosofie in Londen. Op een ‘dood punt’ in zijn leven biedt  hij Lucian Freud aan om voor hem te poseren. Hij ziet het als een bevestiging van zijn bestaan als Freud een portret van hem maakt. Hij weet dat het een lange exercitie kan worden, maar hoopt dat het hem in een betere stemming brengt. Daarnaast is hij ook benieuwd naar het schilderproces van Lucian Freud. Deze gaat direct op zijn aanbod in. De week erna gaan ze al van start.  

Gayford heeft gedurende de anderhalf jaar dat hij voor een schilderij en voor een ets van Freud poseerde een dagboek bijgehouden. Een paar jaar later heeft hij zijn aantekeningen gebruikt als basis voor dit boek. ‘Man met blauwe sjaal’ is de titel van het door Freud geschilderde portret van Gayford, dat de cover van het boek siert. Lucian Freud is met recht een ‘slow painter’. De kracht van Gayford is dat hij zowel vanuit een persoonlijke als een kunsthistorische invalshoek schrijft. Dit maakt het lange schilderproces waarvoor hij uren moest zitten tot een interessant verhaal.

Tijdens het poseren merkt Gayford op dat het Freud behalve het kijken, ook om het in gesprek zijn met zijn model gaat. Hij wil een totaalbeeld krijgen. Wat betreft zijn langzame werkstijl merkt Freud op: ‘Al mijn geduld is in mijn werk gaan zitten, waardoor er niets meer over is voor mijn dagelijks leven.’ Buiten zijn werk kan Freud nogal gestrest zijn. Verder is hij van mening dat een portret iemands eigenheid moet vangen, maar niet zozeer op de geportretteerde hoeft te lijken. Iemand die dat doet is ‘slechts een uitvoerend kunstenaar’. Hij heeft een hekel aan kunst die teveel doet denken aan kunst, en aan te gladjes gecomponeerde schilderijen. Hij vindt het kunstenaarschap een zware taak, omdat deze altijd vernieuwend moet zijn vanuit zijn eigen koers, terwijl de hem gestelde taak steeds de moeite waard moet blijven.

Gayford heeft een prettige schrijfstijl die een balans houdt tussen degelijke inhoud en dagelijkse lichtheid. Je krijgt door het boek een beeld geschetst van het contact tussen de twee mannen tijdens het schilderproces en van de wording van beide kunstwerken. Op een bepaald moment vergelijkt hij het lange termijn werken van Freud met zijn eigen journalistieke werk dat om korte termijn resultaten vraagt. Hij is aan dat laatste verslaafd maar heeft volop bewondering voor het met volharding werken naar een doel in de verte. Daarvan is dit boeiende boek het bewijs.