Etty Hillesum leest Rainer Maria Rilke

Eerder las ik het dagboek van Etty Hillesum waaruit haar opmerkelijke houding tijdens de oorlog bleek. In alle lelijkheid kon zij iets goeds zien en alles wat gebeurde had een goede reden. Het was bijna een Boeddhistische houding, ze leek haar tijd ver vooruit. Zelfs als zij als Joodse jonge vrouw in een kamp belandt lukt het haar voor een groot deel om positief te blijven. Natuurlijk raakte zij soms ook ontmoedigd door de dagelijkse realiteit, maar overwegend bewaart ze een soort van innerlijke rust.

In het boek van Frits Grimmelikhuizen legt deze schrijver haar opvattingen en geschreven teksten naast het gedachtengoed van Rilke. In een mooie afwisseling van beide denkers toont hij de invloed van Rilke op Hillesum. Opvallend is dat de laatste steeds het idee had dat er iets in haar groeide dat nog vorm moest zien te krijgen. Het borrelde van binnen en dat zou er op creatieve wijze ooit uitkomen, zij voelde zich een kunstenaarsgeest. De dagboeken en brieven die zij tijdens de oorlog schreef, die haar uiteindelijke werk en nalatenschap zouden vormen, beschouwde zij zelf nog enkel als een voorbode. Helaas heeft deze proloog geen vervolg gekregen door haar vroegtijdige dood in Auschwitz.

Grimmelikhuizen laat in zijn boek zien hoezeer Hillesum bezig was met de woorden van Rilke. Op een manier die in onze huidige tijd bijna onvoorstelbaar lijkt, schreef ze handmatig teksten van hem meermalen over om zich zijn woorden eigen te maken. Vervolgens wilde zij ze weer vergeten om de inhoud ervan vervolgens op haar eigen manier in haar leven te ervaren.

De schrijver laat eerst zijn licht op de levens van zowel Hillesum als Rilke schijnen en gaat vervolgens in op de schriften van Hillesum en waar deze doordrongen zijn van de ideeën van Rilke. Haar manier van leven en denken zouden we tegenwoordig misschien wel ‘zen’ noemen en blijkt bijvoorbeeld ook uit haar manier van omgaan met relaties. Zo heeft zij een oudere en een jongere liefde die beiden een eigen plaats in haar leven innemen en elkaar niet in de weg lijken te staan. Grimmelikhuizen doet met zijn boek recht aan het bijzondere leven en werk van Etty Hillesum. Maar ook haar dagboek, ‘Het verstoorde leven’, is een waardevol document.